Voor u gelezen: Op het ingeslagen pad blijven is voor technici een handig keurslijf
Auteur: Laura Wismans. Verschenen in NRC van zaterdag 17 juni 2021
Voor de verandering lazen we deze keer een stuk over techniekfilosofie. Daar wordt veel nagedacht over standaardisering en dan vaak over de negatieve bijsmaak. Noem het begrip pad-afhankelijkheid. Als je in de techniek eenmaal een weg hebt ingeslagen, kom je er moeilijk vanaf. Bijvoorbeeld ons vervoer op fossiele brandstoffen, het blijkt heel lastig om daarmee te stoppen.
Een ander voorbeeld is wisselstroom, een keuze die is gemaakt aan het begin van een technische ontwikkeling. Hoe lang komt wisselstroom nog standaard uit ons stopcontact? Want ga maar na: zonnepanelen produceren gelijkstroom en batterijen leveren elektriciteit als gelijkstroom. Die stroom moet nu voortdurend worden omgezet voordat het getransporteerd kan worden op het elektriciteitsnet, of gebruikt kan worden in een apparaat. Er gaan daarom stemmen op om delen van het net weer om te bouwen tot gelijkstroom.
Beperken de keuzes aan het begin toekomstige techniek? Of vergroten standaarden juist de wereld, vraagt de auteur zich af.
Met die vraag is NEN dagelijks bezig. Het Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut is spin in het web bij de totstandkoming van normen en standaarden. “Normen worden door sommigen gezien als belemmerend voor innovatie”, zegt Willem Wolf, hoofd van de afdeling elektrotechniek en ICT van NEN. “Ik zie onszelf juist als een aanjager. Misschien niet meteen op het moment van innovatie, maar wel vlak daarna, als een techniek volwassen moet worden. Dankzij standaarden sluit alles op elkaar aan.”
Door het succes van instituten als NEN ligt voor fabrikanten die meedoen aan de normen meteen de hele wereld open, aldus de auteur van dit stuk. Het is geen toeval dat bierflesjes in een kratje passen, die opgestapeld netjes op een palletwagen passen, in de magazijnstelling, in de lift, in de vrachtwagen. Of neem zeecontainers. Ooit deden alle vervoerders de dingen op hun eigen manier. Nu passen containers op zeeschepen, in hijskranen, op treinen en vrachtwagens over de hele wereld.
De huidige energietransitie zou baat hebben bij nieuwe standaarden die in één klap worden ingevoerd, zegt Laura Wismans in het artikel. Maar zo eenvoudig is dat niet. En dat ligt niet alleen aan de techniek, aldus NEN. Het organisatorische en menselijke bij elkaar brengen maakt dat het lang duurt. Het proces om tot een nieuwe norm te komen duurt al gauw een jaar. En dat is veel te lang voor mensen die met innovatie bezig zijn. Daarom werkt de NEN ook met een soort pre-normalisatie. Toen zonnepanelen net een beetje begonnen, was er bijvoorbeeld geen eenduidige manier om die aan het net te koppelen. Dat hield de boel erg tegen. De afspraak die daarvoor in drie maanden tijd zijn ontwikkeld, is uiteindelijk ook internationaal ingebracht en die is breed geaccepteerd.