Situational: situationeel
Awareness: bewustzijn
Situational awareness: je bewust zijn van de situatie om je heen

Je loopt een café binnen. Links aan een tafeltje zitten twee gasten. De bar is deels bezet met stamgasten. De barman heeft gisteren blijkbaar een zware avond gehad. Het biljart staat niks te doen. En je ziet waar de nooduitgang is. Je bent je bewust van de situatie waarin je op dat moment verkeert. Situational awareness dus. Belangrijk, maar daarover straks meer.

Het begrip situational awareness heeft aan de hand van het werk van dr. Mica Endsley, in de jaren ‘90 ingenieur bij de Amerikaanse luchtmacht, en andere wetenschappers een grote vlucht genomen rond thema’s zoals veiligheid op de werkvloer. Die dr. Endsley was zich al vroeg bewust van het nut van situational awareness. Hij gaf de luchtmachtpiloten mee dat ze tijdens de vluchten niet alleen op hun instrumenten moesten kijken, maar vooral ook om zich heen. De situatie bekijken, waar ze op dat moment vlogen, bijzonderheden opslaan. Bewust zijn van de omgeving.

Vertaal dat nou eens naar de werkvloer. Van ondernemingen wordt verwacht, dat ze zich bewust zijn van de situatie waarin ze zich bevinden. Want wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen van een productiefout? Een bedrijf moet dan ook weten waar de nooduitgang is. Met andere woorden: de onderneming moet weten waar het fout is gegaan. Welke bewerkingen, met welke machines? Om welke batch(es) gaat het? Naar welke landen zijn producten uit die batch(es) verscheept? Hoe is het product getest? Wat waren de testresultaten?

De kern van situational awareness bestaat uit drie onderdelen: waarneming, inzicht en projectie. Het waarnemen levert een continue stroom aan gegevens uit diverse bronnen op. Inzicht over de aard van die waarnemingen en de betekenis van de situatie ontstaat pas als die gegevens gecombineerd en geïnterpreteerd kunnen worden. Aan de hand van dat inzicht kunnen voorspellingen gedaan worden over de toekomstige situatie (de projectie) en kunnen de alternatieve handelingen duidelijk worden.

Terug in het café. Je neemt waar, dat de twee gasten aan het tafeltje links het niet eens zijn. Er ontstaat een handgemeen. De barman is niet fit genoeg om het brandje te blussen. En aan die stamgasten heb je ook niks. Je komt tot het inzicht dat de situatie uit de hand kan gaan lopen. De projectie is dat je het etablissement maar beter ongezien kunt verlaten. Via de nooduitgang. Je weet toch waar die zich bevindt?

Voor Situational Awareness is de frisse blik van een ‘buitenstaander’ fijn. VSE helpt.